ΟΘΩΜΑΝΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ 1819-1820

Μετά το θάνατο του Τεπελενλή Αλή πασά οι ιδιοκτησίες του δημεύτηκαν και τα περιουσιακά του στοιχεία καταχωρήθηκαν σε κατάστιχα ύστερα από επιθεώρηση και καταγραφή, η οποία πραγματοποιήθηκε από εντεταλμένους υπαλλήλους που απεστάλησαν για αυτό το σκοπό.

Το εξεταζόμενο κατάστιχο περιλαμβάνει τα έσοδα και έξοδα του έτους 1819-1820.

          Όπως σημειώσαμε παραπάνω, για την καταγραφή των πληροφοριών που αφορούν στα τσιφλίκια απεστάλησαν εντεταλμένοι καταγραφείς, ορισμένοι από τους οποίους ασχολήθηκαν [και] με τη διαχείριση των τσιφλικιών όπως και ο Αμπντουραχμάν Aγά, στην περιοχη του Τσαρσαμπά. Οι απεσταλμένοι επιθεώρησαν τα τσιφλίκια και ανέλαβαν την καταγραφή των πληροφοριών, ενώ έλαβαν ως αμοιβή για την αποστολή τους το ένα δέκατο των εισοδημάτων και της παραγωγής των τσιφλικιών.

"…..

Τσιφλίκι Ιφτιλά¹ (İftila Çiftliği افتلا):

Στο τσιφλίκι ζουν πέντε ραγιάδες. Οι γιαριτζήδες ραγιάδες κατοικούν σε πέντε πετρόκτιστα σπίτια με κεραμιδένια στέγη, από τα οποία τα δύο είναι κενά. Στο τσιφλίκι ανήκουν 41 χωράφια έκτασης 550 ντονούμ, από τα οποία τα 300 είναι κενά και τα υπόλοιπα 250 καλλιεργούνται.

Κατά το έτος 1819-1820 (1235-οθωμανικη χρονολογηση) στο τσιφλίκι παρήχθησαν 122,5 κοιλά² σιτάρι, 61 κοιλά κριθάρι και 13 κοιλά σίκαλη, από την πώληση των οποίων εισπράχθηκαν συνολικά 31.140 παράδες, ποσό το οποίο αντιστοιχεί σε 753,5 γρόσια.

Εισπράχθηκαν επίσης 750 γρόσια από [την πώληση] της παραγωγής σιταριού το οποίο καλλιεργείται στο μεζρά³ Μπαχσί (Bahşi بخشي), ο οποίος εξαρτάται από το τσιφλίκι, τα συνολικά επομένως έσοδα από την παραγωγή σιτηρών ανέρχονται σε 1.503,5 γρόσια. Η τιμή του ενός κοιλού σιταριού είναι 200 παράδες, του κριθαριού 120 παράδες και της σίκαλης 120 παράδες. Από τις ποσότητες αυτές 12 κοιλά σιτάρι, 6 κοιλά κριθάρι και ένα κοιλό σίκαλη κρατήθηκαν ως δέκατο .

….."

Ενδεχομένως μετά τα έτη 1787-1788 που ξεκινά η τυραννική εξουσία του Τεπελενλή Αλή πασά ο οικισμός να εγκαταλείπεται από τους κατοίκους του, μη αντέχοντας την βαριά φορολογία και τις πιέσεις των νέων κατακτητών , με την σταδιακή μετατροπή του σε «μεζρά». Ο οικιστικός ιστός αποκαθίσταται με την πάροδο του χρόνου , όπως θα δούμε και παρακάτω , βάσει των μεταγενέστερων αναφορών για τον οικισμό . Εδώ θα πρέπει να σημειώσουμε ότι γίνεται και η τελευταία αναφορά για τον οικισμό Φτελιά ο οποίος εγκαταλείπεται τα επόμενα χρόνια από τους κάτοικους του.

⁽¹⁾ Εγκαταλελειμμένος οικισμός μεταξύ Αιανής και Κάτω Κώμης.Οι παλαιότεροι του χωριού τοποθετούσαν τον οικισμό Φτελιά ή «Φτιλιά» στην περιοχή μεταξύ του ναού της Αγίας Μαρίνας Κάτω Κώμης και του ρέματος («λάκκος» κατά τον ντόπιο ιδιωματισμό) που φέρει και την ονομασία «Ρέμα Φτελιάς»

⁽²⁾ Tο «κοιλό» Κωνσταντινούπολης είναι μέτρο χωρητικότητας για την μέτρηση κυρίως δημητριακών. Ισοδυναμούσε με 24 οκάδες (1282 γρ.)

⁽³⁾ Μεζρά ⁽mezra’a) είναι τσιφλίκια χωρίς μόνιμο πληθυσμό , αποτελούμενα από μετακινούμενους καλλιεργητές.

ΠΗΓΗ.ΧΑΜΙΓΙΕΤ ΣΕΖΕΡ «ΜΙΑ ΕΡΕΥΝΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΑ ΤΣΙΦΛΙΚΙΑ ΤΟΥ ΤΕΠΕΛΕΝΛΗ ΑΛΗ ΠΑΣΑ», Μετάφραση από τα τουρκικά, σχόλια: Ειρήνη Καλογεροπούλου

ΚΩΔΙΚΑΣ ΑΡ.201 ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΑ ΖΑΒΟΡΔΑΣ

Οι καταγραφές αφιερωτών στον κώδικα ξεκινούν από την ίδρυση της Μονής το 1532/1534 έως τον 20^ο αιώνα.Το 1692 ο Ιωάννης ζωγράφος μετέγραψε από τα παλιά βιβλία τα ονόματα στον κώδικα και από το 1692 έως και τον 20^ο αιώνα συμπληρωθήκανε τα νέα ονόματα των αφιερωτών .

Το χωριό μας αναφέρεται και σε εγγραφές προ του 1692 με 2 και σε νεώτερες εγγραφές με 15 αφιερωτές.

Η καταγραφή γίνεται στη σελίδα 99 του κώδικα και στη ΄δ(τέταρτη) στήλη ως εξής :

Σ99.δ Παξή χωρίον

(προ του 1692)

Αθανάσι.Ιωάννου κ(εκοιμημένου)

(μετα του 1692)

Φτελιά.Θοδωρί.Κυούρο.[ΠαναγιώτουΙερε(ως)].Ιωάννου.Ευθυμίου.Γεωργίου. Κονσταντίνου.Μανόλοι.Στέργιου.Μαρίας.Χαρίση.Αργίρη.Λάζω.

ΠΗΓΗ. Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου, Η ιστορική εξέλιξη των οικισμών στην περιοχή του Αλιάκμονα κατά την τουρκοκρατία. Ο κώδικας αρ. 201 της Μονής Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Ζάβορδας, Αθήνα 2000

ΣΣ.Η κυρία Μαρία Χριστίνα Χατζηιωάννου θεωρεί τον οικισμό ΠΑΞΗ αταύτιστο στο βιβλίο της.  

ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΤΑΣΤΙΧΟ ΤΟΥ 1528

Το χειρόγραφο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο, που χρονολογείται το 1528 μελετησε ο κ. Γεώργιος Τσότσος κατά την  διδακτορική του διατριβή (1).
Στο χειρόγραφο αυτό, σύμφωνα με τον κ. Τσότσο, καταγράφονται τα φορολογικά έσοδα ανά οικισμό, περιέχονται τα ονόματα των φορολογουμένων και τα έσοδα από την παραγωγή κάθε γεωργικού είδους ή άλλη προσοδοφόρα πηγή για κάθε οικισμό
Το 1528 χρονολογία του εγγράφου έχουμε σχεδόν 130 χρόνια από την έναρξη του εποικισμού με νομάδες γιουρούκους τούρκους γνωστούς για τα αγρία ήθη και έθιμα. Συγκεντρώνοντας έτσι το χριστιανικό πληθυσμό σε ημιορεινές και ορεινές περιοχές κοντά στα Σέρβια στη Αιανή και  στην περιοχή των Καμβουνίων. Οικισμοί που οι περισσότεροι  διατήρησαν τις θέσεις τους ως το τελος της τουρκοκρατίας.

Ενδεικτικα αναφερω ορισμενους οικισμους :

ΟΝΟΜΑ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΕΣΤΙΕΣ ΠΛΥΘΗΣΜΟΣ
ΦΤΕΛΙΑ*                              4                 18
ΣΠΟΥΡΤΑ                           20                90
ΜΠΑΧΤΣΙ ή 
ΠΑΛΙΟΚΕΡΑΣΙΑ                  26               117
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ                          29               131
ΧΤΕΝΙ                                  70               315
ΓΚΟΜΠΛΙΤΣΑ                       78               351
ΚΟΖΑΝΗ                             154               693
ΒΑΝΙΤΣΑ ΜΕΓΑΛΗ              222               999
ΚΑΛΙΑΝΗ                            619             2786

* Εγκαταλελειμμένος οικισμός μεταξύ Αιανής και Κάτω Κώμης

ΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1528


 (1) Ο καθητής Βασίλης Δημητριάδης του Πανεπιστημίου Κρήτης μετέφρασε στα Ελληνικά  τμήμα του χειρογράφου και παρέδωσε το κομμάτι που  αφορούσε τη Δυτ. Μακεδονία στον κ. Γεώργιο Τσότσο.To  χειρόγραφο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο, φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη «Κύριλλος και Μεθόδιος» της Βουλγαρίας στη Σόφια.

ΠΗΓΕΣ.
Ελιμειακά, τ. 64, Ιούνιος 2010
Η. Λαμπρέτσα, Μικρόβαλτο, σ.97
Έλλη Λαμπρέτσα , mikrovalto.gr

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ «ΚΗΠΟΣ»

Α. ΛΥΤΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΜΕ ΚΩΔΙΚΟ Λ19701

Η χρονολογία  ίδρυσης του οικισμού είναι άγνωστη. Η προφορική παράδοση του χωριού έλεγε για τον παλαιότερο ναό του ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ (που βρισκότανε στην ίδια θέση με τον σημερινό ομώνυμο ναό) ότι υπήρχε εκεί από αμνημόνευτων χρόνων ίσως και σε ερείπια αρχαίου ναού θέλοντας έτσι να τονίσουν την παλαιότητα του.

Η παράδοση αυτή φαίνεται να έχει στέρεες βάσεις συνεπικουρούμενη ενός λυτού έγγραφου (Λ19701) της ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗΣ ΚΟΖΑΝΗΣ με την εξής αναφορά :

ΚΗΠΟΣ , Ναός Αγίου Γεωργίου (Επιγραφή εις αριστερόν μέρος ναού):

         "Άγιος Γεώργιος 1352 ΜΑΙΟΥ 17  Χ.Ζ Λέκους του δούλου  του θεού Γεωργίου."

Δείγμα ενδεχόμενης ύπαρξης του οικισμού πριν την κατάληψη της ευρύτερης περιοχής από τους τούρκους-οποία έγινε κατά τα έτη (1393-1394)- και  πριν  την εγκατάσταση κονιάρων τούρκων ;




ΠΗΓΗ.  Λυτά έγγραφα (Λ19701) [Φάκελλος με σημειώσεις με θέμα τις επιγραφές ναών της Μητρόπολης Σερβίων και Κοζάνης σε διάφορα χωριά.] Δημοσίευση:1930

Σ.Σ Ο παλαιοτερος ναος ερειπωθηκε και κατεδαφιστηκε τα ετη 1938-39

       (Ας διατηρηθεί μια επιφύλαξη για το γνήσιο της καταγραφής) 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΟΝΟΜΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ

Η προηγούμενη ονομασία του χωριού, ΜΠΑΞΙ ή ΜΠΑΧΤΣΙ, έχει ρίζα τούρκικη μπαξέ(κήπος).

Το όνομα ΜΠΑΧΤΣΙ αναφέρεται σε χειρόγραφο οθωμανικό φορολογικό κατάστιχο του 1528 ,στον κώδικα Ζάβορδας του 1692(ως ‘ΠΑΞΗ) και σε οθωμανικό κατάστιχο του 1820 ως ΜΠΑΧΣΙ. Επίσης αναφορά στο όνομα του χωριού γίνεται και από τους, ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ το1872 ως ΜΠΑΧΤΣΙ ,ο ΣΧΙΝΑΣ το 1886 ως ΜΠΑΧΤΣΗ,από την απογραφή του 1905 (αρχείο ελληνικού προξενείου Ελασσόνας ) ως ΜΠΑΚΣΗ,κ.α.

(εκτενέστερα θα αναφερθούμε στα ιστορικά στοιχεία)

Το χωριό μετονομάστηκε , από ΜΠΑΞΙ σε ΚΗΠΟΣ, στις 19/7/1928 με το ΦΕΚ156/1928

"Στοιχεία Συστάσεως και Εξελίξεως των Δήμων και Κοινοτήτων".

Νομός :	ΚΟΖΑΝΗΣ	Prefecture :	KOZANIS
Επαρχία	ΚΟΖΑΝΗΣ	Province :	KOZANI
Αυτοδιοικητική μονάδα	Κοινότητα	Community or Municipality :	Community
Δήμος ή Κοινότητα	Καισαρείας	Name of Community or Municipality :	Kaisareia
Κωδικός οικισμού :	58312202	Code of settlement :	58312202
Παλαιά ονομασία :	Μπαξί	Old name :	Baxi
Ημερομηνία μετονομασίας :	19/7/1928	Date of renaming :	19/7/1928
ΦΕΚ :	156/1928	Official Journal :	156/1928
Νέα ονομασία :	Κήπος	New name :	Kipos

(ΠΗΓΗ :ΠΑΝΔΕΚΤΗΣ-ΜΕΤΟΝΟΜΑΣΙΕΣ ΟΙΚΙΣΜΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)

Διοικητικές μεταβολές οικισμού και κοινότητας Μπαξί Ν. Κοζάνης

ΦΕΚ 260Α - 31/12/1918 Ο οικισμός προσαρτάται στην κοινότητα Καισαρείας
ΦΕΚ 156Α - 08/08/1928 Ο οικισμός μετονομάζεται σε Κήπος

Κήπος Ν. Κοζάνης Ο οικισμός προήλθε από τη μετονομασία του οικισμού Μπαξί

ΦΕΚ 244Α - 04/12/1997 Ο οικισμός αποσπάται από την κοινότητα Καισαρείας και προσαρτάται στο δήμο Ελιμείας

ΦΕΚ 87Α - 07/06/2010 Ο οικισμός αποσπάται από το δήμο Ελιμείας και προσαρτάται στο δήμο Κοζάνης

Συνοπτικά οι απογραφές και οι μεταβολές πληθυσμού (1913-2001)

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1913      ΜΠΑΞΙ 72                ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1961      ΚΗΠΟΣ 210

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1920      ΚΗΠΟΣ 65               ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1971      ΚΗΠΟΣ 198

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1928      ΚΗΠΟΣ 94               ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1981      ΚΗΠΟΣ 192

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1940      ΚΗΠΟΣ 124             ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1991      ΚΗΠΟΣ 172

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1951      ΚΗΠΟΣ 156             ΑΠΟΓΡΑΦΗ 2001      ΚΗΠΟΣ 155

ΑΠΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΤΟΥ "ΚΗΠΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ"

Παίρνοντας αφορμή από την πρόσφατη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων της τελευταίας απογραφής του 2011,εδώ είναι μια καλή ευκαιρία να παραθέσω τις μεταβολές του πληθυσμού του «ΚΗΠΟΥ» από την πρώτη απογραφή μετά τους απελευθερωτικούς αγώνες στη ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και την ενσωμάτωση των “νέων χωρών” με την υπόλοιπη ΕΛΛΑΔΑ.

Μαζί με την καταγραφή του ΚΗΠΟΥ πρόσθεσα και άλλους οικισμούς της περιοχής του «ΤΣΙΑΡΤΣΙΑΜΠΑ» για την διευκόλυνση των συγκρίσεων.

Στις απογραφές 1913-1920 Οι οικισμοί αναφέρονται στις ονομασίες επί τουρκοκρατίας μιας και οι μετονομασίες συντελέσθηκαν ως επί τω πλείστον κατά τα έτη 1927-1928 .

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1913

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΥΠΟΔΟΙΗΚΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ(νέα)	ΟΙΚΙΣΜΟΣ(παλ.)	ΑΡΡΕΝΕΣ	ΘΗΛΕΙΣ	ΣΥΝΟΛΟ
ΚΡΟΚΟΣ	ΓΚΟΒΛΙΤΣΑ	501	491	992
ΑΝΩ ΚΩΜΗ	ΑΝΩ ΒΑΝΙΤΣΑ	287	267	554
ΚΑΤΩ ΚΩΜΗ	ΚΑΤΩ ΒΑΝΙΤΣΑ	124	107	231
ΚΗΠΟΣ	ΜΠΑΞΙ	38	34	72
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	160	159	319
ΑΙΑΝΗ	ΚΑΛΛΙΑΝΗ	301	286	587

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1920

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΥΠΟΔΟΙΗΚΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ(νέα)	ΟΙΚΙΣΜΟΣ(παλ.)	ΑΡΡΕΝΕΣ	ΘΗΛΕΙΣ	ΣΥΝΟΛΟ
ΚΡΟΚΟΣ	ΓΚΟΒΛΙΤΣΑ	477	528	1005
ΑΝΩ ΚΩΜΗ	ΑΝΩ ΒΑΝΙΤΣΑ	264	267	531
ΚΑΤΩ ΚΩΜΗ	ΚΑΤΩ ΒΑΝΙΤΣΑ	116	118	234
ΚΗΠΟΣ	ΜΠΑΞΙ	32	33	65
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	184	166	350
ΑΙΑΝΗ	ΚΑΛΛΙΑΝΗ	356	349	705

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1928

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ(νέα)	ΑΡΡΕΝΕΣ	ΘΗΛΕΙΣ	ΣΥΝΟΛΟ
ΚΡΟΚΟΣ	553	579	1132
ΑΝΩ ΚΩΜΗ	280	292	572
ΚΑΤΩ ΚΩΜΗ	144	141	285
ΚΗΠΟΣ	47	47	94
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	211	203	414
ΑΙΑΝΗ	459	399	858

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1940

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ(νέα)	ΑΡΡΕΝΕΣ	ΘΗΛΕΙΣ	ΣΥΝΟΛΟ
ΚΡΟΚΟΣ	757	786	1543
ΑΝΩ ΚΩΜΗ	392	399	791
ΚΑΤΩ ΚΩΜΗ	170	199	369
ΚΗΠΟΣ	60	64	124
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	331	289	620
ΑΙΑΝΗ	555	531	1086

ΑΠΟΓΡΑΦΗ 1951-61-71-81-91 ΚΑΙ 2001

ΝΟΜΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΕΠΑΡΧΙΑ ΚΟΖΑΝΗΣ

ΟΙΚΙΣΜΟΣ(νέα)	1951	1961	1971	1981	1991	2001
ΚΡΟΚΟΣ	1847	2118	1951	2469	2780	2946
ΑΝΩ ΚΩΜΗ	1169	1128	1115	1414	1488	1533
ΚΑΤΩ ΚΩΜΗ	438	505	390	355	389	348
ΚΗΠΟΣ	156	210	198	192	172	155
ΚΑΙΣΑΡΕΙΑ	702	856	815	796	770	693
ΑΙΑΝΗ	1312	1707	1521	1867	1946	2074

Σ.Σ Κατά την απογραφή του 2001 η ΑΙΑΝΗ αποτελούσε δημοτικό διαμέρισμα του ΔΗΜΟΥ ΑΙΑΝΗΣ ενώ οι υπόλοιποι οικισμοί ανήκαν στο ΔΗΜΟ ΕΛΙΜΕΙΑΣ.

(ΠΗΓΗ.ΕΘΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ)

ΚΑΛΩΣΟΡΙΣΜΑ

 Σας καλωσορίζω στο blog μου στο οποίο θα προσπαθήσω να μεταφέρω κάποια στοιχεία για το χωριό μου «ΚΗΠΟΣ ΚΟΖΑΝΗΣ» χωρίς να λείψουν και οι προσωπικές αναφορές.
Ελπίζοντας πως κάτι από όλα αυτά θα κριθεί άξιο μνημόνευσης . 

"ΚΗΠΟΣ" ΑΠΟ ΜΕΓΑΛΗ ΡΑΧΗ ΑΙΑΝΗΣ